Franchising is in retailland ontegenzeggelijk een zeer belangrijk businessmodel. En niet alleen belangrijk, het is in vele gevallen ook een succesvol model. Succesvol voor zowel franchisegever als franchisenemer, idealiter. Regelmatig bereiken mij de berichten waarin staat dat `franchisenemers het beter doen dan eigen vestigingen`, en we zien ketens als Bruna, Primera en ook Albert Heijn succesvol opereren met het franchisemodel. Bovendien zien we, gedreven door de wensen van de grote formules, steeds vaker steeds strakkere en hardere franchiseformules.

Ondanks de positieve berichten zijn er toch nog zaken voor verbetering vatbaar. Althans, dat concludeert de Stichting Franchise Keurmerk dat, samen met het Ministerie van Economische Zaken, een onderzoek heeft uitgevoerd naar de oorzaken van het falen van franchiseketens en de gevolgen daarvan voor franchisenemers.

Laten we eerst even naar de feiten kijken. Die feiten vertellen ons dat franchiseketens een belangrijke rol spelen in de Nederlandse economie. Met name in food retail, non-food retail, horeca en (persoonlijke en zakelijke) dienstverlening wordt het franchisemodel veelvuldig gehanteerd. Van de circa kwart miljoen ondernemingen in deze sectoren is acht tot tien procent een franchiseonderneming. In totaal vertegenwoordigen bijna zevenhonderd franchiseketens ongeveer 35 duizend franchisevestigingen. Een gemiddelde franchiseketen biedt werk aan driehonderdzestig personen en zet 45 miljoen euro om. Dit is circa 12 procent van de binnenlandse MKB-economie en ongeveer 6 procent van de werkgelegenheid in het MKB. Kortom; het economische belang van franchiseketens in Nederland is groot en wezenlijk.

Diverse onderzoeken laten zien dat franchisevestigingen beter presteren op het gebied van groei en omzet dan vergelijkbare MKB-ondernemingen en vaak ook beter dan eigen vestigingen (met een filiaalmanager) van de formule. Binnen alle hoofdsectoren groeit het aantal franchisevestigingen sterker dan gemiddeld. Tussen 2OO5 en 2OO8 bijvoorbeeld is het totaal aantal franchiseformules in Nederland met liefst 12 procent gegroeid. Met name horeca (plus 17 procent) en dienstverlening (plus 26 procent) presteerden sterk. Toch zien we in dezelfde periode de nodige franchiseorganisaties wegvallen. Vooral in de sectoren non-food (21 procent) en dienstverlening (27 procent) vielen veel formules weg, terwijl het totaal aantal formules in die sectoren wel groeide; er is derhalve een hoge omloopsnelheid in franchiseformules.

Wat is nu de reden dat franchiseformules afvallen? Het onderzoek laat zien dan in tien procent van de gevallen fraude of onbehoorlijk bestuur de reden was en in twaalf procent een faillissement. Dat lijkt schrikbarend, maar als we verder kijken zien we ook veel positieve redenen voor beëindiging van de franchiseformule; samenvoeging of ombouw van het concept bijvoorbeeld, omzetting naar een filiaalbedrijf of overname of fusie.

Het onderzoek laat ook een aantal franchisespecialisten aan het woord die hun mening geven over de mogelijke redenen tot falen van een franchiseonderneming. Veelgehoorde redenen liggen op het financiële vlak (te weinig openheid) of in de relatie tussen franchisenemer en franchisegever. Zo heeft de (kandidaat-)franchisenemer een sterke onderzoeksplicht naar de formule die hij niet altijd even goed nakomt (hij laat de plannen en het voorstel bijvoorbeeld niet toetsen door een deskundige derde). Ook een slechte locatiekeuze, het selecteren van franchisenemers die niet goed in het concept passen en een `niet goed lopend of te weinig vernieuwend concept` worden genoemd als reden.

Franchiseketens zijn in opkomst, zoveel staat wel vast. Voor zowel de franchisegever als voor de zelfstandig ondernemer die franchisenemer wordt zijn er talloze voordelen en liggen er in dit businessmodel volop mogelijkheden en kansen. Een samenwerking optuigen waarin zowel franchisegever als franchisenemer kunnen uitblinken is echter geen sinecure; een degelijke voorbereiding en grondig onderzoek van beide kanten (naar de formule, naar de ondernemer, naar de locatie, naar de financiële voorwaarden, naar de investeringen, et cetera) is de basis van een succesvolle samenwerking.

Hans van Scheerdijk