Het zal voor weinigen een verrassing zijn, maar toch stip ik het op deze plaats voor de allerlaatste keer nog even aan; retailend Nederland heeft een zwaar 2009 achter de rug. Omzetten liepen terug, het aantal faillissementen steeg. Nu zijn retailers er normaliter het volk niet naar om uitgebreid terug te blikken. We kijken liever vooruit, naar de kansen en mogelijkheden die voor ons liggen, en dat is terecht. De toekomst hebben we immers zelf in de hand, het verleden kunnen we niet meer veranderen. Toch loont het de moeite om zo nu en dan ook eens een blik achterom te werpen. Wat is er gebeurd? Waarom? En, belangrijker, wat kan ik ervan leren?
Laten we eerst even naar de feiten kijken. In ons land gingen vorig jaar 699 winkels over de kop, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Dat is de helft meer dan het jaar ervoor; een flinke stijging dus. Terwijl ook in 2008 het aantal faillissementen met 12% al fors hoger was dan in 2007. Vooral kledingwinkels en doe-het-zelfzaken hadden het zwaar; de groei in faillissementen was daar respectievelijk 63% en 62%. Magere cijfers, hoewel ze natuurlijk wel in perspectief moeten zien. Als we kijken naar het totale aantal faillissementen in Nederland doet de retailbranche het zo slecht nog niet; het totale aantal faillissementen steeg met liefst 82%.
In absolute aantallen werd de kledingbranche vorig jaar het zwaarst getroffen; er gingen 139 kledingwinkels failliet. Op zich is dat niet zo vreemd, gezien het grote aantal kledingwinkels in ons land. Ook winkels in meubels, huishoudelijke artikelen en ijzerwaren en gereedschappen kenden een zwaar jaar met veel faillissementen. Niet toevallig branches waar nog veel zogenaamde `papa-en-mama-winkeltjes` te vinden zijn. Veel kleine, zelfstandige retailers, zonder noemenswaardige vorm van samenwerking, zonder formule en vaak ook winkels waarin al jaren nauwelijks wordt geïnvesteerd in winkel, locatie, assortiment, marketing en personeel. Zij vallen nu versneld uit de markt.
`2009 viel ons voor de mode nog mee`, zegt Paul te Grotenhuis van CBW-Mitex, de brancheorganisatie voor woon- en kledingwinkels, in het FD. `In kledingwinkels daalde de omzet met 3%, ongeveer zoals we hadden ingeschat. Bij woonwinkels is het een ander verhaal: daar ging de omzet met 13% naar beneden. Vooral verkopers van vloeren en keukens voelen de pijn.`
Toch blijven retailers in de mode- en woonbranche onverminderd optimistisch. `Het zijn rasoptimisten, blijkt uit onze omzetenquête`, aldus Paul te Grotenhuis van CBW Mitex. De brancheorganisatie gaat voor 2010 uit van 5% minder omzet bij woonwinkels en een gelijkblijvende omzet in de modedetailhandel. Dat betekent nog even doorbijten voor de meeste retailers.
De Monitor Detailhandel van het CBS, die onlangs gepubliceerd is, laat nog weinig optimistische cijfers zien. Van een breed herstel is in ieder geval nog geen sprake. In het vierde kwartaal van 2009 daalde de omzet in retail met 4,6%. Die daling wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door het achterwege blijven van grote aankopen door de consument. Wanneer we de supermarktomzet (die in 2009 nog steeg en een belangrijk deel van de totale retailomzet voor zijn rekening neemt) buiten beschouwing laten, worden de omzetcijfers nog wat somberder. In totaal zetten de Nederlandse retailers met zijn allen vorig jaar ongeveer 5 miljard euro minder om.
Maar laten we niet teveel bij de pakken neerzitten. Het zijn immers cijfers van het laatste kwartaal van 2009. Dat ligt inmiddels al een hele poos achter ons; we gaan al bijna beginnen aan het tweede kwartaal van 2010! De toekomst ligt voor ons, en hoewel er waarschijnlijk nog een paar zware maanden zullen volgen, komt het herstel steeds dichterbij. Kijk maar naar de kledingzaken en drogisterijen; die zagen hun verkopen aan het einde van 2009 alweer aantrekken. En bedenk ook dat financieel-economisch zware tijden je dwingen scherp naar je organisatie en de efficiency daarin te kijken. Als de markt straks weer bloeit, staat er in ieder geval een slanke en scherpe organisatie, klaar voor de toekomst!
Hans van Scheerdijk